woensdag 11 juli 2012

"Anarchie" als robuuste politieke filosofie

"Robuuste politieke economie" (RPE) is een term die Boettke regelmatig gebruikt voor zijn eigen onderzoeksonderwerp.  Kort samengevat is dat hij zoekt naar de instituties die ervoor zorgen dat gebrekkige mensen (1) zowel in kennis als in (2) morele normen) toch op een 'gezonde' manier met elkaar kunnen coöpereren in een betekenisvolle samenleving. Stel dat mensen door en door slecht en onwetend zijn (of slecht en juist heel intelligent of heel goed maar heel dom); wat voor soort instituties zou je dan wensen? Het is geen verrassing dat Boettke antwoord dat dit grosso modo de 'liberale' instituties behoren te zijn van markt coöperatie en beperkte overheid; dit soort instituties is veel robuuster om om te gaan met het menselijke falen. Anders gezegd: vergelijk 'worst case liberalisme' met 'worst case socialisme' en 'best case socialisme' met 'best case liberalisme'; welke van deze werelden ziet er over het algemeen het beste uit, volgens jou? (Als ik even een vuile vergelijking mag geven: vergelijk het ergste 'liberale' regime (Pinochet?) met het 'ergste' socialistische regime (Mao? Stalin?) en wie 'wint' er dan?)

Op gelijkaardige grond heb ik mijn eigen onderzoeksproject: Robuuste politieke filosofie. Het gehele punt is breder (imo) dan dat van RPE. Het gaat over het geheel van alle relevante onderzoeksdomeinen - politieke analyse, economische, morele argumentatie, sociologie, psychologie, enzv. Een normatieve filosofie moet niet alleen 'filosofisch' kloppen; het moet relevant zijn in de wereld waarin we leven, i.e. het moet mogelijk zijn. 

Het mag niemand verbazen dat ik (ondertussen) grosso modo tot de conclusie ben gekomen dat het systeem dat ik 'als winnaar' uit de bus zie komen als 'anarchie' omschreven kan worden. Is dit dogmatisch? Moeten we de boeken toe doen; en staat de conclusie al vast? 

Zij die dat reageren - en het is zeker een begrijpelijke reactie - mispakken zich echter aan wat ik tracht te doen. Politieke filosofie (voor mij althans) is zoveel rijker dan de vraag 'staat of niet'. Meer zelfs; de vraag 'staat of geen staat' is voor mij een relatief eenvoudige vraag; waarna de echte interessante vragen beginnen. Wat is de rol van natuurrecht? Wat is de rol van 'justice' in een samenleving?   Dat zijn voor mij interessantere vragen dan 'staat of geen staat'; wat voor mij relatief eenvoudig is. 

Ik begrijp dat voor velen dit de centrale focus van het debat is - hoeveel debatten in mijn oude studentenvereniging niet gingen over 'staat of geen staat'; en dat is ergens begrijpbaar, gegeven de dominantie van dat instituut vandaag de dag. Maar als het puntje bij paaltje komt is dat maar een ondergeschikte vraag van de politieke filosofie. 


2 opmerkingen:

Waffles zei

Waar zie je dan de rol van andere onderzoeksdomeinen, e.g. psychologie of sociologie? Empirisch onderzoek in het licht waarvan?

Adriaan zei

Mises omschreef oorspronkelijk zijn 'praxeologie' als 'sociologie'. (Tot hij begon door te krijgen dat 'sociologie' vaak toch eerder als een positivistische wetenschap werd begrepen.) Maar voor psychologie dan denk ik aan bijvoorbeeld aan cognitieve beperkingen (en mogelijkheden) van mensen. Of aan bijvoorbeeld empirisch onderzoek naar hoeveel 'empathie' mensen hebben. Er zijn blijkbaar indicaties dat mensen maar een 'beperkte' empathie hebben; dat dit een 'grondstof' is in de menselijke hersenen dat een beperkte reikwijdte heeft; als dit niet goed gebruikt wordt, dan gaat het verloren. Maar als het een feit is, dat het er is, is dat iets om rekening mee te houden vis a vis de typische gedachte dat solidariteit verplicht moet worden via de overheid.

Op het niveau van sociologie kan empirisch onderzoek naar de functies van bepaalde zaken in een samenleving meer licht schijnen op hoe samenlevingen functioneren. Ik denk dan maar aan empirisch onderzoek naar wat Hayek allemaal theoretisch beschreef, i.e. het evolueren van systemen die we niet per se volledig begrijpen, maar wel een belangrijke rol spelen in een samenleving - zoals, iets heel eenvoudig, beleefdheidsregels.