Economische Crisis: Oorzaak en oplossingen

(Deze mail heb ik zonet verstuurd naar mijn gehele mailinglijst.)

Beste,

Sommigen onder jullie zullen me wat beter kennen dan anderen. In ieder geval; iedereen van jullie kent me in mindere of meerdere mate, vermits jullie allemaal een onderdeel zijn van mijn contactenlijst. Iedereen van jullie zal echter wel weten dat we vandaag de dag in een financiele crisis zitten. Daarover gaat deze mail: over de oorzaken en mogelijke oplossingen. Mocht u dit in zijn geheel oninteressant vinden, dan kan u hier de mail afbreken. Dan klikt u op verwijderen of klikt u weg - dat staat u allemaal vrij. Indien u deze financiele crisis echter wel interessant vindt en deze wenst te begrijpen, dan is deze mail iets voor u. In deze mail zal u geen tips vinden over wat u met uw spaargeld en aandelen moet doen - dat weet ik zelf ook niet. Wat ik u in deze mail echter wel ga geven, is een korte uitleg over hoe zo'n financiele crisissen ontstaan en hoe we deze zouden kunnen voorkomen in de toekomst. Dit is echter een economische uitleg; geen politieke. De oplossing die ik zal voorstellen, zal immers eentje zijn die politiek niet echt populair ligt. Dat betekent echter niet dat het geen goede oplossing zou zijn en dat het grotendeels onterecht is dat het huidige politieke klimaat daar zo negatief tegenover staat.

Helemaal onderaan vindt u nog een persmededeling van het Murray Rothbard Instituut (MRI). Dit is een Belgisch instituut dat, in de traditie van de Amerikaanse econoom, rechtsfilosoof en historicus Murray Rothbard, wenst te denken en werken. Zij hebben een boekje vertaald en uitgebracht, onder de titel: 'Wat heeft de overheid met ons geld gedaan?' Het is vanaf morgen te vinden in de Standaard Boekhandel (en als u het niet kan vinden, kan u het zeker en vast bestellen) voor ongeveer 10 euro. In dit boekje wordt op heldere wijze uitgelegd wat de oorsprong van geld is, wat de functie van geld is en hoe dat het hedendaagse monetaire systeem (van fiatgeld) de oorzaak is van economische crisissen, waar de huidige een voorbeeld van is. Ik kan iedereen, die geïnteresseerd is in een concreet begrijpen van deze crisis, alleen maar aanraden dit boekje eens te bekijken. Het MRI is ook zo vriendelijk om de werken die zij uitbrengt, ook integraal online te zetten in pdf formaat. U kan het boekje, als ook meer informatie erover, terugvinden op deze link: http://www.rothbard.be/boeken/105-geld-rothbard. Het is een heel eenvoudig en relatief kort boekje, dus de moeilijkheidsgraad kan geen enkel bezwaar zijn.
U kan zich (eventueel) ook lid maken van de facebookgroep: http://www.facebook.com/group.php?gid=38883707332

Nu goed: wat is de essentie van een economische crisis? Die is, heel eenvoudig, te wijten aan het rentebeleid van banken en, vooral, van centrale banken. In een economie bestaat er zoiets als een 'natuurlijke' rente. Net zoals er een 'natuurlijke' prijs bestaat voor brood, i.e. de prijs die jij (als consument) betaalt in de winkel (en dus de prijs die de bakker krijgt), is de 'natuurlijke prijs'. Ik noem dit de 'natuurlijke prijs' omdat deze prijs tot stand is gekomen door de oordelen van mensen, zonder invloed van anderen. Niemand verplicht u omdat brood te kopen aan die prijs: u koopt die zelf omdat u vindt dat die 2 euro u minder waard is dan het brood dat u zal krijgen. Analoog: de bakker vindt de 2 euro meer waard dan het brood dat hij ervoor moet afstaan.

Hetzelfde geldt bij 'rente'. Rente ontstaat ook (normaliter) door de oordelen van mensen. U wenst 100 euro af te staan over een periode van 1 jaar, maar daar wenst u wel 5 euro voor extra te krijgen. (Dus: over een jaar wenst u 105 euro te krijgen.) De andere, die het geld leent, wenst deze 100 euro gedurende een jaar te kunnen gebruiken en is daarbij bereid om, over 1 jaar, 105 euro te betalen. De rente is hier dus 5%.

Het bestaan van 'fractional reserve banking' en 'centrale banken' verandert echter dit fenomeen. Zij zorgen er namelijk voor dat het mogelijk is dat de ene persoon in de bovenstaande transactie toch de 105 euro zal krijgen over 1 jaar, maar dat de andere maar, bijvoorbeeld, 102 euro moet betalen! (De manier hoe dat ze dat doen, laat ik hier in't midden. U kan dit nalezen in het boekje van Rothbard. U zal hierover mijn 'autoriteit' moeten aanvaarden. Dat valt echter op zich wel mee, vermits elke econoom u zal zeggen dat dit inderdaad gebeurt.) Er wordt hier dus gespeeld met de 'natuurlijke' rente: de rente die de lener moet betalen, is lager dan wat hij in een 'normale' economie zou moeten betalen. Dit lijkt voordelig, immers: iedereen wint toch? Hij die geld uitleent krijgt meer. Hij die geld leent, moet minder betalen! Echter: in een economie kan je niet gewoon welvaart (voedsel, huizen, auto's, kleren, etc.) creëren door meer geld bij te drukken - dat zijn immers maar briefjes. Waar zit dan het nadeel?

Het nadeel zit hem in een verkeerde 'kapitaalsstructuur'. Vermits het nu mogelijk is om aan lagere rentevoeten te 'lenen', zal er meer geleend worden. (Een eenvoudige toepassing van de wet van vraag en aanbod: als de prijs daalt, zal de vraag stijgen.) Veel meer mensen zullen dus geld willen lenen: voor huizen te kopen, auto's te kopen, etc. Maar er zullen ook mensen geld lenen om investeringen te doen. Mensen zullen bijvoorbeeld geld lenen om buldozers te kopen, om landbouwgrond te kopen om daar bomen op te planten om die over 10 jaar te verkopen, etc. Door de lagere rente is het mogelijk om investeringen te doen die verder in de tijd liggen. Als er een rente van 5 procent is, moet ik (als lener) over 10 jaar veel meer betalen dan als de rente aan 2 procent ligt. Als de rente dus lager ligt, zullen mensen geneigd zijn meer investeringen te doen die verder in de tijd liggen. Alweer: dit lijkt positief. Immers: hoe meer investeringen die verder in de tijd liggen, hoe groter de productiviteitsstijging. Waar blijft dan het negatieve?

Wel: het negatieve ligt erin dat deze productiviteitsstijging in de toekomst helemaal nog niet gewenst is. Mensen willen nu consumptiegoederen! En dat weten we, omdat de rente artificieel verlaagd is - mensen willen helemaal niet een jaar wachten; ze willen nu hun geld uitgeven! De lage rente is alleen maar mogelijk door het feit dat de centrale bank geld bij heeft gecreëerd, waardoor investeerders de illusie hadden dat ze verder in de tijd konden investeren. Dit spelletje kan echter niet blijven duren - op een bepaald moment zal de rente terug stijgen, omdat de situatie onhoudbaar wordt. Dát is het moment dat de crisis ontstaat, vermits vele investeringen werden gedaan onder de illusie dat mensen wensten te wachten met consumptie. Dat bleek echter niet zo te zijn... Investeringen blijken (massal!) niet rendabel en zullen allemaal systematisch 'opgekuist' moeten worden. Mensen zijn niet bereid om de prijs te betalen die die investering rendabel zou maken, waardoor die investeringen failliet gaan.

De oorzaak ligt, heel eenvoudig, in het feit dat banken en centrale banken een lagere rente dan de 'natuurlijke rente' wensen vol te houden. De oplossing ligt dus in het tegenovergestelde: zorgen dat banken en centrale banken niet meer de mogelijkheid hebben om die lage rentes aan te bieden. Rentes behoren niet door middel van wetten en decreten uitgevaardig te worden, maar behoren bepaald te worden door de markt zelf, waardoor we geen last meer hebben van deze artificiele boom- en bustcyclici. Beleidsmatig zou dat betekenen dat banken een volledige reserve moeten aanhouden en dat centrale banken integraal opgedoekt behoren te worden. (De taak van een centrale bank is, maar al te vaak, het kunstmatig verlagen van de rentevoet.)

Ziet de toekomst er goed uit? Wel: de meeste banken - de FED in de USA en de ECB in Europa - willen deze crisis oplossen door, u raadt het misschien al, de rente te verlagen. Zij wensen deze crisis te bestrijden met hetzelfde fenomeen dat de crisis heeft veroorzaakt, waardoor ze dus niets anders doen dan de weg vrij te maken voor over een paar jaar een nieuwe crisis.

Zo, dit was ongeveer mijn uitleg. Ik hoop dat sommigen onder u er iets aan hebben gehad. Indien u vragen hebt, mag u die altijd mailen. Ik wil wel nog een kleien caveat: de theorie die ik hier heb samengevat is geen eenvoudige theorie, die heel veel uitleg vraagt. Ik heb geprobeerd hem hier tot een minimum te beperken, zodat het niet al te saai was om te lezen. Begrijp aub dat ik een trade off moest maken tussen enerzijds 'kort' en anderzijds 'duidelijk'. Ik heb hierin mijn best gedaan, maar het zal waarschijnlijk niet perfect zijn. Mijn excuses daarvoor.

Indien u meer wenst te weten over deze theorie, kan ik u aanraden om eens op te zoeken naar de 'Austrian Business Cycle Theory', het paradepaardje van de 'Austrian School of Economics'. De grootste intellectuele bron hiervan is het Mises Institute, te vinden op www.mises.org.

Een (duidelijke) uitleg over de hedendaagse crisis vindt u op: http://myslu.stlawu.edu/~shorwitz/open_letter.htm
Deze brief van de Amerikaanse econoom Horwitz is een heel eenvoudige samenvatting van de oorzaken van deze bepaalde crisis. Hij doet niets anders (en op geniale wijze) dan de theorie die ik hier boven in het 'algemeen' heb samengevat, toepassen op deze particuliere crisis. Een echte aanrader.

Hieronder kan u, zoals gezegd, nog het persbericht vinden over 'Wat heeft de overheid met ons geld gedaan?' Als u geïnteresseerd bent in dit boekje, mag u mij altijd contacteren of het Rothbard Instituut zelf op: Info@rothbard.be

Ik wens u nog een prettige feestdagen en een leuke examenperiode (voor velen onder u).

Ik hoop dat u iets aan mijn nederige poging hebt gehad.

Met vriendelijke groet,

Lode Cossaer

Link naar de website: http://www.rothbard.be/boeken/105-geld-rothbard

Een goede samenleving

Wat is een 'goede' samenleving? Dat is een goede vraag, waar vele mensen verschillende antwoorden op hebben. Libertariërs spreken over non-agressie, communisten over de gemeenschap van productiemiddelen. Meningsverschillen daarin zijn legio, maar 'k zou toch iets graag willen hebben over binnenin de politieke filosofie van vrijheid.

Er is een fundamenteel verschil tussen een noodzakelijke voorwaarde en een voldoende voorwaarde. Ik zou zeggen dat, voor mij, het principe van recht en non-agressie op grote schaal een noodzakelijke voorwaarde is voor een wenselijke samenleving, maar geen voldoende voorwaarde. Daarmee bedoel ik dat het weliswaar noodzakelijk is dat mensen elkaar behandelen als rechtsubjecten en elkaar niet bestelen of doden, maar dat dit niet genoeg is voor een wenselijke samenleving. Het is genoeg voor een rechtvaardige samenleving - maar dat is niet alles. Bovenop het recht zou het, voor mij althans, ook nog leuk zijn als mensen op grote schaal solidair met elkaar zijn en elkaar niet al te veel het spreekwoordelijke mes in de rug zouden willen steken.

Dit is vaak in groot contrast met andere filosofieën, in het bijzonder met die aan de linkse interventionistische kant. Zij kijken naar het libertarisme en zien de non-agressie als voldoende voor een goede samenleving. Dat vinden ze echter - misschien wel terecht - een redelijk steriele visie van een samenleving en stellen daartegenover een veel leuker beeld met woorden als 'solidariteit' en 'gelijkheid'. Wat ze daar echter niet bijzeggen (of minder duidelijk stellen) is dat ze dit willen bereiken door middel van geweld en onrecht - is dat dan zoveel wenselijker? Kan dat wel bereikt worden door middel van geweld en onrecht?

De politieke filosofie van libertarisme is inderdaad nogal mager: je mag elkaar niet aanvallen, ook niet om 'solidariteit' en dergelijke te bereiken. Dat komt voor sommigen waarschijnlijk nogal koud over. Het is daarom waarschijnlijk te begrijpen dat libertariërs nogal veel tijd moeten spenderen in uit te leggen dat ze niet tegen solidariteit en dergelijke zijn. Libertarisme is de filosofie die stelt dat enkel vrijwillige interactie met mensen gerechtvaardigd is. Wat mensen wensen te bereiken is compleet hun zaak. Maar ik, als libertariër, heb inderdaad een voorkeur dat mensen een deel van hun inkomen, vrijwillig, afstaan aan solidariteit. Dat zou ik een wenselijkere samenleving vinden dan gewoon een samenleving gefundeerd op het recht - met alleen maar asociale egoïsten. Als deze vrijwillige solidariteit er niet is, is het echter geen goed idee deze af te dwingen. Egoïsten de macht geven over andere egoïsten is volgens mij geen goed idee. Dat is nu eenmaal de beperktheid van de menselijke natuur, die libertariërs aanvaarden en andere stromingen niet of minder: als iets wenselijk niet vrijwillig bereikt kan worden, is de kans groot dat grootschalige geweldadige organisatie dat ook niet zal kunnen bereiken.

Kinderarbeid

Kinderarbeid is een trieste zaak en ik keur het volledig af. In principe zou ik dan ook voor maatregelen die kinderarbeid proberen tegengaan moet zijn. Toch bevind ik me vaak in de situatie dat ik tegen maatregelen ben die iets proberen te doen aan kinderarbeid. Om kinderarbeid te bestrijden moet je eerst de oorzaak ervan kennen. Armoede is volgens mij de hoofdoorzaak. Wil je iets tegen kinderarbeid doen, moet je de oorzaak bestrijden. Wanneer je enkel symptomen bestrijdt en tegelijk de oorzaak negeert, dan is de kans groot dat je het alleen maar erger maakt. Eén manier waarop aan symptoombestrijding kan gedaan worden is door proberen fabrieken die kinderen te werk stellen te laten sluiten. Dit is een duidelijk voorbeeld van symptoombestrijding omdat de situatie waarin de mensen die hun kinderen laten werken in een fabriek volledig genegeerd wordt. Waarom sturen mensen hun kinderen naar een fabriek?  Gemiddeld mag je er wel van uitgaan dat mensen niet wreedaardig zijn. Ouders sturen hun kinderen niet naar een fabriek omdat ze gemeen zijn. Als ze geld hadden zouden ze hun kinderen wel naar school sturen. Ouders vergelijken al de mogelijkheden die tot hun beschikking staan. Spijtig genoeg behoort ‘kinderen naar school sturen’ niet bij deze mogelijkheden. De mogelijkheden waar ouders wel over kunnen beschikken zijn heel wat slechter. De enige reden waarom ouders beperkt zijn in hun mogelijkheden is armoede. Meer welvaart verhoogt immers het aantal mogelijkheden. De mogelijkheden voor arme ouders zijn er bijvoorbeeld zo uit: kinderen naar de fabriek sturen, kinderen naar mensenhandelaars sturen, kinderen laten verhongeren, kinderen prostitueren,… Als je ziet dat ouders hun kinderen naar een fabriek sturen, dan weet je dat dat de best mogelijke oplossing was die ze kunnen realiseren. Als je nu ijvert voor een sluiting van een fabriek waar kinderen helpen, dan sluit je één mogelijkheid uit voor de ouders. De ouders zijn dan genoodzaakt de tweede beste oplossing voor hun kinderen te zoeken. Deze oplossing is noodzakelijke slechter dan de eerste beste oplossing. Het goedbedoelde sluiten van een fabriek, heeft de welvaart doen dalen. Kinderen zijn nu slechter af dankzij een maatregel die hen moest helpen.